တစ္ျပဴး၊ တစ္လံ၊ ေညာင္ကန္၊ ထမ္းပိုး၊ အခ်ိဳး(အက်ိဳး/ ခ်ိဳး)

Artist - Thet Naing Soe

ဒီေန႔ေတာ့ တစ္ျပဴး၊ တစ္လံ၊ ေညာင္ကန္၊ ထမ္းပိုး၊ အခ်ိဳး(အက်ိဳး/ ခ်ိဳး) ဆိုတဲ့ ေရွးက ေတာသူေတာင္သားေတြ ႏွစ္ခုတြဲေရတြက္ရာတြင္ သံုးတဲ့ ဂဏန္းသခ်ၤာဆိုင္ရာ အမွတ္သညာ စကားလကၤာ အေၾကာင္း ေရးခ်င္ပါတယ္။ ေတာရြာေတြမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ကေလးသူငယ္ေတြ မန္က်ည္းေစ့ေတာက္တမ္း ဇယ္ေတာက္တမ္း ကစားတဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ ေတာဓေလ့ ဘာသာဘာ၀ ဒီစာခ်ိဳးကေလးကို ဆိုတတ္ေလ့ ရွိၾကတာေပါ့။

ကြၽန္မတို႔ ငယ္ငယ္တုန္းက ၾသဇာသီးေစ့ကေလးေတြနဲ႔ ဇယ္ေတာက္တမ္း ကစားေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒီလိုကစားရာမွာ အေစ့ကေလးေတြ ၾကဲလိုက္လို႔ ပူးျပီး က်သြားမွာ အျပဴးေတြ မ်ားေနမွာ အရမ္းေၾကာက္ပါတယ္။ တစ္ျပဴးျဖစ္ေနတဲ့ အေစ့ေလးေတြ မ်ားမ်ားပါေနရင္ တျခား ျပိဳင္ဖက္က အဲဒီ အျပဴးေလးေတြကို ယူခြင့္ရွိလို႔ ႐ံႈးလြယ္ပါတယ္။ ''တစ္ျပဴး'' ဆိုတာ ၂ခု တစ္စံု ပူးကပ္ေနတာကို ေျပာတာပါ။

ဘယ္ေလာက္ၾကီးလဲ၊ ဘယ္ေလာက္မ်ားလဲ ဆို တစ္လံစာေလာက္ ၾကီးတယ္၊ မ်ားတယ္၊ ဟိုဘက္ တစ္လံအကြာေလာက္မွာ ခင္ဗ်ားပစၥည္းေတြ ခ်ထားပါ စသျဖင့္ တစ္လံ ဆိုတဲ့ အသံုးကို လည္း အေရအတြက္၊ အကြာအေ၀း ေျပာခ်င္ ျပခ်င္တဲ့ ေနရာမွာ သံုးၾကပါတယ္။ တစ္ေန႔ တစ္လံ ပုဂံ ဘယ္ေျပးမလဲ ဆိုတဲ့ ဇြဲသတၱိနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ စကားပံုေလးကိုလည္း လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သိၾကပါတယ္။ ''တစ္လံ'' ဆိုတာ လက္ႏွစ္ဘက္ ေဘးကို ဆန္႔ျပီး ရွိသေလာက္ကို တစ္လံ လို႔ ေျပာၾကေလ့ရွိတယ္။ လက္အေတာင္နဲ႔ ဆို ၄ေတာင္ အကြာ လို႔လည္း ဆိုၾကတယ္။

ဒါေပသိ ေညာင္ကန္၊ ထမ္းပိုး၊ အခ်ိဳး(အက်ိဳး/ ခ်ိဳး) ဆိုတာေတြကေတာ့ ခုေခတ္မွာ မသံုးသေလာက္ကို ရွားေနပါျပီ။ အဲသာေၾကာင့္ ဆရာၾကီးျမေကတုရဲ႔ ''ကေလးမွတ္ဉာဏ္ တစ္ျပဴး တစ္လံ'' ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါး ထဲက ဒီစကားလကၤာအေၾကာင္း ရွင္းျပထားတာေလးေတြကို ျမန္မာစာ ဗဟုသုတ အေနနဲ႔ လက္ဆင့္ကမ္း ေဖာက္သယ္ခ်ခ်င္ပါတယ္။ 

ေရွးက ေတာင္သူလယ္သမားၾကီးမ်ားဟာ သူတို႔ သားသမီးေတြ အသိပညာ အလိမၼာတိုးေစဖို႔ မိမိတို႔ ဉာဏ္စြမ္းရွိသ၍ လက္ဆင့္ကမ္း ပညာေပးၾကရာမွာ ေတာရြာမွာဆိုေတာ့ သူတို႔ အနီးအနားမွာ ရွိတဲ့ သူတို႔နဲ႔ ယဥ္ပါးေနတဲ့ လွည္း၊ ႏြား၊ စပါး စတာေတြကိုပဲ ဥပမာေပးျပီး ပညာသင္ေပးေလ့ရွိၾကတယ္။

၂ ဆိုတဲ့ ဂဏန္းကို သင္ေပးတာမွာ လွည္းဘီး ၂ခု တစ္စံု ပူးကပ္ေနတာ၊ ႏြား၂ေကာင္ ထမ္းပိုးမွာ အတူတူ တတ္ထားတာကို ''တစ္ျပဴး'' လို႔ ကေလးကို သင္ေပးၾကတာမို႔ ၂ခု ပူးကပ္ေနတဲ့ အရာေတြ ကို တစ္ျပဴး - ၂ခုလုိ႔ ေခၚတာ ကေလးက သိသြားတယ္။

ေတာထဲမွာ ထင္းခုတ္ ထင္းတိုက္ျပီး ျပန္အလာ အိမ္နံေဘးမွာ ထင္းေတြကို လံပံုထိုးျပီးတဲ့အခါ ဒါေတြက ''တစ္လံ'' ရွိတယ္ လို႔ လက္ႏွစ္ဘက္ ဆန္႔တန္းျပျပီး ကေလးကို သင္ေပးတယ္။ တစ္လံလို႔ေျပာရင္း တစ္လံဆိုတာ လူရဲ႕တစ္ေတာင္နဲ႔ ၄ခါ လုပ္ရေၾကာင္းျပလိုက္ေသးတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ကေလးက တစ္လံ ျဖစ္တဲ့ ၄ ဂဏန္းကို သိသြားတယ္။

ေတာရြာေတြမွာ ေညာင္ကန္အရပ္က လွည္းယာဥ္ပံုစံ ဟာ အစေျခာက္စ ေထာင္ေနေလ့ရွိတာကို သိၾကတယ္။ လွည္း ေရွ႔ထုတ္၊ လွည္း အိမ္ေဘာင္၊ လွည္း လက္တင္ စတာေတြရဲ႔ ဘယ္ နဲ႔ ညာ ဘက္ေတြမွာ အစ ေျခာက္စ ေထာင္ထားလို႔ ''ေညာင္ကန္'' လို႔ ဆိုလိုက္ရင္ ေညာင္ကန္လွည္းကုိကိုယ္စားျပဳလို႔  ၆ခု ကို ကိုယ္စားျပဳတယ္လို႔ ကေလးက အမွတ္သညာ ထားလိုက္ပါတယ္။

ႏြား၂ေကာင္ တစ္ျပဴးကို ထမ္းပိုးတံုးမွာ တပ္ေနစဥ္ ႏြားတစ္ေကာင္စီရဲ႕ ေျခေထာက္ေတြက တစ္လံ အေရအတြက္ ၄ခု နဲ႔ ညီတာကို ျမင္ရတယ္။ ႏြား၂ေကာင္ဆိုေတာ့ တစ္လံ ၂ခု က အေရအတြက္ ၄ခု နဲ႔ ၄ခု ေပါင္းတာ ၈ခုဆိုတာကို တစ္လံေပၚ တစ္လံ ထပ္ပိုးလို႔ ၈ခုျဖစ္တယ္ဆိုျပီး ထမ္းပိုးနဲ႔ တြဲမွတ္လိုက္တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ 

ေနာက္တစ္နည္းကေတာ့ ရြာဦးေက်ာင္းက ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းသားေတြက ဗ်ပ္ဆိုင္းေတြကို ထမ္းပိုးမွာ ထမ္းျပီး နံနက္တိုင္း ဆြမ္းခံထြက္တဲ့အခါ ဗ်ပ္ဆိုင္းၾကိဳးေတြက တစ္လံစီ ရွိၾကတာကို သူသိရတယ္။ ေရွ႔က ဗ်ပ္ဆိုင္းၾကိဳး နဲ႔ ေနာက္က ဗ်ပ္ဆိုင္းၾကိဳး ၂ခု ထမ္းပိုးလိုက္လွ်င္ ၈ခု ျဖစ္တာကိုလည္း သိရေတာ့ ၈ ဂဏန္းဆိုတာ တစ္လံ တစ္ခုအေပၚ တစ္ခု ထပ္ပိုးလွ်င္ ရတဲ့ ''ထမ္းပိုး'' လို႔ မွတ္လိုက္တာလည္း ျဖစ္တယ္တဲ့။ 

၁၀ ဂဏန္းကေတာ့ စပါးေတြကို တင္းနဲ႔ ျခင္တြယ္ျပီး ေရတြက္တဲ့အခါ ၁ ကေန စေရတြက္လာလိုက္တာ ၁၀ တင္းျပည့္တဲ့ အခါေရာက္ေတာ့ ဂဏန္းအေရအတြက္ကို မေအာ္ေတာ့ပဲ ''ခ်ိဳး'' လို႔ ေအာ္ေလ့ရွိတာကို မွတ္သားလိုက္တာျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ စပါးေတြကို က်ီထဲသို႔လည္းေကာင္း၊ ဒိုင္သို႔လည္းေကာင္း သြင္းၾကတဲ့အခါ ၁ တင္း ၂တင္းလို႔ မမွတ္ပဲ ၁၀တင္းျပည့္မွ ၁၀တင္း ၁ၾကိမ္ ၁ခ်ိဳးေခၚကာ မွတ္ေလ့ရွိတာကိုလည္း အမွတ္အသား ျပဳလိုက္တာ ျဖစ္တယ္။

ဒီလိုနဲ႔ ေတာရြာက ကေလးေတြဟာ မန္က်ည္းေစ့ေတာက္တမ္း ဇယ္ေတာက္တမ္း ကစားရာတို႔မွာ ၂လံုးကို တစ္ျပဴး၊ ၄လံုးကို တစ္လံ၊ ၆လံုးကို ေညာင္ကန္၊ ၈လံုးကို ထမ္းပိုး၊ ၁၀လံုးကို ခ်ိဳး လို႔ ေခၚတြင္ေနၾကျခင္းျဖစ္တယ္။

ဆရာၾကီးျမေကတု ေဆာင္းပါးမွာ ဒီလကၤာအေၾကာင္းကို အေသးစိတ္ ေရးထားပါတယ္။ ခ်စ္ခင္ဖြယ္ရာ ေတာရြာဓေလ့ ဂဏန္းသခ်ၤာ မွတ္စရာ သေကၤတ လကၤာေလးဟာ ပုဂံေခတ္ အကုန္ အင္း၀ေခတ္က အစျပဳ ေပၚေပါက္လာခဲ့တာလို႔ ဆိုပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၅ႏွစ္ ပညာေရး၀န္ၾကီးဌာနက ထုတ္တဲ့ ပထမႏွစ္ တကၠသိုလ္ ျမန္မာစကားေျပ ေရြးခ်ယ္ခ်က္ထဲက ေဆာင္းပါး တစ္ပုဒ္ ျဖစ္ပါတယ္။
   

 ကိုးကား။ ။
    ဆရာၾကီးျမေကတု
    ကေလးမွတ္ဉာဏ္ တစ္ျပဴး တစ္လံ
    စာေပတန္ေဆာင္ - ၁၉၆၇ခု

    +++++